Muziektheater Spui Haven

Den Haag

Plan Spuihaven kan Den Haag weer een Grachtenstad worden?

In het plan Spui Haven worden de eertijds aanwezige grachten weer open gegraven en bevaarbaar gemaakt.: Nieuwe Haven, Ammunitie Haven, Schedeldoeks Haven, Wijn Haven, Turf Gracht en Spui-Haven.
In de toekomst is het dus mogelijk vanaf het Spui pal voor de Nieuwe Kerk en Stadhuis met rondvaartboten de stad en regio in te varen. Het weer open graven van grachten en kanalen is niet nieuw in Nederland: Amsterdam, Utrecht(Catherijnesingel), Zaanstad, Breda, Tilburg, Drachten: overal zijn en worden grachten en kanalen weer open gegraven.

Havenkwartier
Schedeldoeks Haven, Nieuwe Haven, Wijn Haven, Turf Gracht, Ammunitie Haven, Spui Haven: de eertijds aanwezige grachtenstructuur wordt in Plan Spui Haven weer open gegraven en bevaarbaar gemaakt. Niet meer als een dicht bebouwd havenkwartier met houten platbodems en handel aan de kades, maar als een bruikbare infrastructuur die toekomst en levendigheid garandeert voor het jongste deel van de Haagse binnenstad. Spui Haven zal een binnenstedelijk havenkwartier worden met levendige kades, kleinschalige winkels en terrassen waar het fijn wonen is. De aanwezigheid van theaters, conservatorium, Leidse UniversiteitHet plan Spui Haven sluit aan bij de investeringen die Den Haag in recente jaren heeft gedaan in bevaarbaar maken van de grachten structuur: nieuwe bruggen in Noordwal , Toussaintkade en Korte Voorhout, het vervangen van de dam in de Dr Kuyperstraat door een echte brug, het verhogen van de doorvaart-hoogte van de brug aan de Zwarte Weg, herstel van het water-verband door de landgoederen en het versterken en vernieuwen van kademuren. Spui Haven zet die investeringen in om het hele gebied een onderscheidende kwaliteit te geven waar bewoners, bezoekers en ondernemers van profiteren..

Muziekzaal
Muziekbeleving is emotie en socialiteit: het succes van de Hofvijver– en Prinsengracht-concerten maakt duidelijk dat de luisteraar méér wil dan stil zitten in een mooie zaal met rode stoelen. Bezoekers van die concerten zal je nauwelijks terug zien als abonnement houders terwijl tegelijkertijd hun consumptieve uitgaven voor eenmalig concert bezoek hoog liggen. De omgeving, ambiance en mogelijkheid tot ontmoeting en horeca consumptie moet centraal staan bij de ontwikkeling van een nieuwe muziekzaal. En ja, een klassieke inrichting is al gauw sfeervoller en intiemer. Een zaal met foyers bovendien waarbij je uitsluitend tussen publiek en artiesten bent met wie je die uitvoering of voorstelling ook samen deelt.

Géén multiplextheater waarbij iedereen door elkaar loopt. In Plan Spui Haven is daar invulling aan gegeven door de Muziekzaal als ware het een Venetiaans palazzo op een schier eiland te situeren: aan drie zijden wordt de Muziekzaal omgeven door water en met een langszijde ligt het aan de Turfmarkt. De symmetrie-as van Muziekzaal en Nieuwe Kerk liggen in elkaars verlengde en door de sprekende voorgevels ontstaat een sterke twee-eenheid tussen deze twee openbare gebouwen met daartussen de Spui Haven. Die waterspiegeling vormt voor de op zich bescheiden bouwmassa’s van kerk en Muziekzaal een extra symbolische kwaliteit: de bouwhoogte wordt verdubbeld. De middag- en avond zon zal de marmeren zuilen galerij plus watertrappen fraai aanlichten: als een witte parel ligt de Muziekzaal tegenover de Nieuwe Kerk. Niet abstract als het stadshuis, maar sterk verwant met de rest van de historische binnenstad in het hart van het Spuikwartier. De colonnade aan Spuihaven biedt beschutting, de hoge deuren en de waterspiegeling laten het licht ver doordringen in foyer, restaurant en zaal zelf. Het restaurant is openbaar gelegen en van zodanige kwaliteit dat exploitatie ook buiten muziekvoorstellingen gewoon door kan gaan. Dat draagt bij aan de levendigheid in het gebied maar evenzeer aan de exploitatie: ook hier weer vormt de ligging aan het water een sterke meerwaarde voor sfeer en bezoek. Het dak wordt volledig belegd met photo-voltaische panelen die licht omzetten in stroom voor het complex.

Het gebouw is in geleding en ornamentiek een reflectie van de Nieuwe kerk en de traditionele binnenstad. Toch is de zaal modern: het dak heeft 2500 M2 zonnestroom-panelen met een vermogen van totaal 375.000 Wp.

We kiezen voor een zaal met vlakke en hydraulisch te verwijderen stoelen-secties in de onderliggende kelder. De Muziekzaal is nu eens een balzaal dan weer een klassiek amfitheatrisch concertzaal. Het balcon is wel klassiek van opzet en is evenals in het Concertgebouw klein. Door de ontsluiting en entresols is het balcon ook goed als VIP-ruimte te gebruiken met eigen foyers.

In de balzaal opstelling zal het avond licht weerspiegelen in het water en door de hoge zaal deuren rondom naar de foyers diep kunnen doordringen in de muziekzaal. Zowel de arcades aan de zijde van de Spui Haven en de Turfmarkt als de gangen en buiten gaanderij op de veridpeing bieden uitstekende plekken voor gesprek en ontmoeting. Niet voor niets is de planopzet vergelijkbaar met de intieme gaanderijstruktuur van het Amsterdamse Concertgebouw: de huiskamer van de Raden van Commissarissen en Raden van Bestuur van Nederland. Extra aandacht wordt besteed aan de voorrij mogelijkheid van auto’s in de parkeergarage direct onder de foyer: dames-in-het-lang kunnen een stijlvolle entrée maken zonder de hassle en armoe welke normaal geassocieerd wordt met parkeer garages. De liften zijn ruim en hoog. De voetgangers entrée en ticket-office aan de Turfmarkt is onderdeel van een Belgisch hardstenen zuilen galerij. Deze entrée ligt precies in de doorgang van het stadhuis complex en vormt een verbinding met Korte Houtstraat en Fluwelen Burgwal.

Nieuwe Kerk
In het plan Spui Haven krijgt De Nieuwe Kerk krijgt haar dominante barokke positie in de stedenbouwkundige structuur van Den Haag weer terug. Onzichtbaar vanaf Zieken en Hofweg door haar teruggeplaatste positie in de kerktuin zal zij zich weer majesteus spiegelen in het water van Spui Haven, net als in 1656 toen door Republiek en stad tot de bouw van de kerk op deze locatie werd besloten. Die geraffineerde, prachtige ligging van de Nieuwe Kerk in de as van de gracht tussen de kades van Houtmarkt en Turfmarkt is inspiratiebron voor vele schilderijen en foto’s geweest. Dat beeld wordt terug gebracht met het Plan Spui Haven als drag.

Water-verband
Het weer open-graven van de grachtenstruktuur is allesbehalve nieuw in Nederland: vlak na de tweede wereldoorlog werden de grachten overal gedempt om de binnensteden beter te ontsluiten voor autos. Vandag de dag kiezen we voor tram, bus of fiets en zitten we liever aan een levendige kade dan op een kaal winderig parkeerplein. In Utrecht (Catherijnesingel), Zaanstad (Inverdan), Amsterdam, Breda, Tilburg en Drachten zijn grachten en waterlopen weer open gegraven. Aan de ene kant vanwege de waterbergings-funktie (denk maar aan een langdurige regenbui) maar vooral ook om de kwaliteit van de binnensteden te verhogen danwel de schilderachtige dimensie van de stad weer terug te brengen.

Met een diepgang van 1.40 m en doorvaarthoogte van 1.10 m binnen Plan Spui Haven kan een stelsel van rondvaart routes binnen Den Haag en de regio tot ontwikkeling worden gebracht. Ooievaart en Willemsvaart kennen we al, maar vanaf hier kunnen ze andere activiteiten ontplooien: Circle & Museum Line, Madurodam & Beach Line, Royal Line, Automobile & Parks Line en Delft Blue Line vormen straks, naast sloepverhuur vanuit de overdekte marina, een sterke toeristische aanvulling op het Haagse profiel. Bovendien kunnen huwlijksbootjes aanmeren tegenover het Haagse Stadhuis, recht tegenover de Trouwz

Meer
Plan Spui Haven kent een voorganger: in juni 2001 publiceerden we een voorloper ook in het kader van de meest gewenste ontwikkeling van Spui Kwartier.(zie tekening) Actuele zorgen kunnen met Plan Spui Haven worden bestreden: de verwachte toename van piekbuien en zware zomer regens kan bestreden worden met meer oppervlakte water als opvang buffer. Het gevaar van vollopen van de tramtunnel wordt met deze buffercapaciteit ondervangen.

Door Plan Spui Haven zal een aanzienlijke vastgoed waarde stijging van de opstallen in het gebied plaatsvinden: Syntrus Achmea die voor slechts ca.1 miljoen euro het erfpachtrecht van de eerste Ministerie toren heeft verworven(aankoop van het Rijk ca 34 miljoen euro!) zal worden aangezocht om hoofdsponsor te worden van de nieuwe Muziekzaal. Syntrus Achmea profiteert immers bovengemiddeld van waardestijging door aanleg grachten structuur.

Koninklijk Conservatorium in kop oostelijke vleugel Stadhuis.
De oostelijke kop van het stadhuis is ontwikkeld als commercieel kantoor van ca 9.000 m2. Het ABP, aangezocht in 1986 als financier voor het gehele Plan Richard Meier, nam van voor dit plandeel het verhuur-risico op zich. Deze opstelling van het ABP was essentieel voor de realisatie van Plan Richard Meier en in feite voor de plannen die daarna kwamen als De Resident en verder. In de eerste jaren na oplevering vond verhuur wel plaats . Allengs betekende het succes en sterke imago van het witte stadhuis de doodsteek voor de verhuurbaarheid van deze commerciele kantoren: geen enkele organisatie huurt in het sterke imago van een ander. Ruim tien jaar staan de Forum kantoren nu leeg, na de laatste poging om de NRC redactie erin te krijgen ook is mislukt. Nu de Haagse Gemeenteraad op 7 november jl. binnen het totaal budget van ca 190 miljoen de facto enige tientallen miljoenen heeft gereserveerd voor nieuwe huisvesting van het Koninklijk Conservatorium kan de Gemeente haar mede-verantwoordelijkheid voor deze leegstand niet meer ontlopen. Huisvesting van het Koninklijk Conservatorium na gedeeltelijk sloop en aanvullende muziekstudio toren ofwel misschien zelfs wel gehele nieuwbouw is de gedroomde afronding van Plan Richard Meier: 30 jaar na dato. Het Stadhuis wordt geflankeerd door Bibliotheek en Conservatorium.

Voor het Koninklijk Conservatorium geeft deze huisvesting een eigen identiteit. Voor de verschillende muziek-uitvoeringen kan geput worden uit een arsenaal van totaal verschillende muziekzalen met ieder hun eigen ambiance: Nieuwe Kerk, Muziekzaal, al dan niet in balzaal opstelling, NDT en kleine zaal in Koninklijk Conservatorium zelf. Ook hier gaan muziekuitvoering en muziekbeleving hand in hand. De situering in de as van het water van Wijn Haven maakt de begane grond uitermate geschikt voor vestiging van een muziek café waar de verschillende nationaliteiten van het Conservatorium hun hang-out hebben.

Vanzelfsprekend wordt het een ontwerp opdracht voor Richard Meier & partners: gezien zijn architectuur is een gedeeltelijke sloop met toevoeging van nieuwe muziekstudios aan de bestaande bouwmassa zeer wel denkbaar. Het plein zelf biedt daar alle ruimte toe. Zijn ontwerp werkzaamheden en de grondruil onderhandelingen met eigenaar CBRE met de achter te laten KC kavel in Beatrixkwartier zijn een project op zich en onafhankelijk van welke planning danook. Onverhuurbare kantoren doen in de huidige markt soms slechts 200-400 euro per bruto vierkante meter inkoop . Ongetwijfeld zal eigenaar CBRE , na de door dit plan gewekte gemeentelijke belangstelling voor haar blok-aan-het-been-kantoorgebouw de prijs wat willen opschroeven. Over aankoop, grondruilkosten en verbouwkosten kan pas na studie Richard Meier en onderhandelingen met CBRE iets zinnigs gezegd worden.

NDT
Het NDT wordt vrijwel geheel gehandhaafd: de foyer wordt verdiept onder de zaal aangelegd en krijgt ooghoogte zicht over het water. Ook dit gegeven biedt goede exploitatie buiten de avonden waar geen voorstelling plaatsvindt. Het goudkleurige Piccolo Mondo/Restaurant Braque profiteert ook van de Spui Haven oriëntatie. Een hoog over het water uitkragend avondbalcon dient mede als vluchtweg. Entrée en vluchtwegenstruktuur wordt nog nader bepaald evenals uitbreiding- en groot onderhouds eisen, e.e.a. i.s.m. architect Rem Koolhaas. Gezien zijn deelname aan de DBM tender en de daarmee gepaard gaande geheimhoudingseisen was consultatie van de ontwerper in deze fase niet mogelijk.

Woontoren
De woontoren wordt ontwikkeld voor de beleggers huurmarkt. Ca 200 stuks huurwoningen in het middel dure segment kunnen worden gerealiseerd. Aan de zonzijde wordt op plus 2 niveau een groot collectief bomen balcon opgenomen welke samen met bestaande platanen op maaiveld en de nieuwe waterpartij een groene water oase in de stad gaan vormen. In de onderbouw aan de Turf Gracht zijde wordt een overdekte marina voor ca 30 electrische verhuursloepen opegnomen. De parkeerkelder wordt via een onderdoorgang van de Turf Gracht gekoppeld aan de liften entrees. Gezien de belangstelling van beleggers voor huurwoningen zal na ontwikkeling met Heijmans de opstalwaarde en erfpachts uitgifte geoptimaliseerd worden door een tender tussen beleggers te organiseren.

Trappen Hotel Central: buitenpodium:
De in hun huidig gebruik zieltogende trappen krijgen met hun nieuwe waterbegrenzing een meer vanzelfsprekend funktie: het is eenvoudig geworden om de trappen afsluitbaar te maken bij de doorgang bij Shirasagi en met een waterpodium een echt buitenlucht amfitheater funktie te geven. In de begane grond laag van het Shirasagi paviljoen kan het ticket office van de rondvaartboten en buiten podium worden ondergebracht.

KerkPlein en StadhuisPlein versus Spuihaven
De grootte van het plein voor de haven, stadhuis en Nieuwe Kerk kent verschillende varianten: het varieert van het plein cf. de huidige grootte en een kleine haven tot een gemaximeerde havengrootte . Met de stake holders van het bestaande plein zal de optimale grootte ervan bepaald gaan worden. Evident is dat het gebied voor de Nieuwe Kerk tot haven-oever als een openbare ruimte dient te worden opgevat. De hekwerken en pilasters van de tuin van de Nieuwe Kerk blijven vanzelfsprekend gehandhaafd maar het gebied zal meer als geheel worden ingericht en gebruikt. Een sterk stelsel van openbare ruimte met gaanderijen en collonades gevoegd bij de verschillende trappen naar het water maakt het verblijfsgebied aantrekelijk. Zelfs de tot nu toe zieltogende trappen van Hotel Central krijgen een welhaast automatische funktie als wacht ruimte voor de rondvaart boten.

Parkeergarage
De Stadhuisparkeergarage krijgt een tweede toegang vanuit de Tramtunnel/Grote Markt parkeergarage: aldus blijft de parkeerfunktie intact ook tijdens de bouw. De bestaande toegang van Stadhuisparkeergarage wordt hersteld na voltooiing bouw. Onder Spui Haven is een een-laagse parkeergarage van ca 400 parkeerplaatsen geprojecteerd welke mede dient voor verlies aan parkeerplaatsen van Gebouw de Terminal na sloop Prins Bernhard viaduct. Na nadere studies kan desgewenst een tweede lag a 400 p.p. worden toegevoegd tot in total 800 plaatsen. In de parkeergarage wordt een ruime voor-rij lobby voor bezoekers van deMuziekzaal opgenomen : lift en trappenhuis leiden rechtstreeks naar vestiare en foyer van Muziekzaal. Zowel voor de eerste Ministerie toren als tweede Ministerie toren worden rechtstreeks doorgangen gemaakt vanuit parkeergarage naar liften blokken. Het toewijzingssysteem naar vaste- en wissel plaatsen wordt nog nader bepaald. Een fietsenkelder van 2000 plaatsen is op de kop , direct onder het havenplein gesitueerd. Lange hellingbanen leiden de fietsers in een-richtingverkeer op ooghoogte langs het water oppervlak.

Gebouw de Terminal
Gebouw de Terminal leent zich, bij realisatie van tweede fase open graven grachten Schedeldoekshaven en Ammunitie haven uitstekend voor herontwikkeling tot hotel en short stay appartementen. Het vervallen van de parkeerlaag na sloop oprit Prins Bernhard viaduct moet worden gecompenseerd door extra plaatsen in de nieuwe centrale parkeergarage onder Spui Haven.

Woningen Ammunitie Haven.
In samenwerking met Haagwonen en Groep 5/MEI Architecten zal de grachten- en bruggenstruktuur van de open gegraven Ammunitiehaven worden uitgewerkt.

Ir R.A.Strijland Stedenbouwkundige Dienst Stadsontwikkeling Den Haag 1974, 1978-1987